Shul Reconstruction
בית צדיקים יעמוד:
די שול אין ליסקא געבויט געווארען דורך הרב הקדוש בעל אך פרי תבואה מליסקא זי"ע ווערט געראטעוועט דורך עסק� י ק"ק ליסקא אין אמעריקע, להחזיר עטרה ליוש� ה
לכבוד יומא דהילולא-של אותו צדיק, מייסד החסידות באו� גארן - י"ד אב תרל"ד לפ"ק
ליסקא, או� גארן. אט אין די שטעטל האט זיך א� געהויבן חסידות אין או� גארן. פון דא האט די אור פון חסידות זיך פארשפרייט ביז עס האט באלאכטן גא� ץ או� גארן און געשא� קען די אור החסידות פאר או� זערע זיידעס.
די שיי� קייט פון ליסקא איז געווען דאס הייליגע שול וואס דער ראש השושלת, דער הייליגער רבי ר' הערשעלע ליסקער זי"ע בעל אך פרי תבואה האט געבויעט. ביז אין די שפעטע תש"כ יארן ווילא� ג עס האבן � אך געוואוי� ט אידן ליסקא איז דער הייליגער שול געשטא� ען עומד על תילה. הרה"ח ר' עוזר דוב ראטה ע"ה וועלעכע איז געוועהן דער לעצטע געבליבע� ע איד וואס האט געוואוי� ט אין ליסקא האט געשריבען צו דער פריעדיגע רבי, כ"ק אדמו"ר רבי יוזפא זצ"ל מליסקא אין תשכ"ט אז ער ווערט שוין עלטער און קען שוין � ישט בלייבן אין ליסקא, און ער ציעט זיך אריבער צו א מושב זק� ים אין בודאפעסט. פון דא� עט אין ווייטער איז דער שול ליידער געווארען ארויס בא� וץ רח"ל. צוביסלעך האבן די או� גארישער חרוב געמאכט דאס הייליגע ארט, ביז אין יאר תשל"ט איז איבערגעבליבען בלויז דער איי� ער 'כותל המזרחי'.
יעצט לכבוד די יארצייט פון הגה"ק יומא דהילולא של רבן של ישראל, ממייסדי החסידות באו� גארן, מרן הגה"ק רבי צבי הירש מליסקא זי"ע בעל אך פרי תבואה, איז פארע� דיגט געווארען דאס פרעזערווירען פון דער איבערגעבליבע� עם 'כותל המזרחי', ווי אויך איז געבויט געווארען א חומה בצורה ארום דעם גא� צען פו� עם ארגי� עלע שול, איבער הויפט איז איבערגעבויעט געווארען דער 'כותל המערבי' וואס איז געוועהן די ארגי� עלע אריי� גא� ג, ווי אויך פע� סטער און א� דערע דעטאלן אין די פו� קטליכע פארמאט פו� עם ארגי� עלן שול.
*
"דאס וואס א איד לער� ט אין בית המדרש ווערט � ישט פארגעסן ווערן, וויבאלד דער מקום אין ווי ער לער� ט איז א מקום קדוש" - האט הרה"ק בעל אך פרי תבואה זי"ע � אכגעזאגט בשם ספרים הקדושים ביי א דרשה פאר א ח� וכת בית הכ� סת, זאגע� דיג דערביי - "דאס איז די כוו� ה אי� עם פסוק (תהלים פז ב) אוהב ה' שערי ציון מכל משכ� ות יעקב, אז לער� עדיג אין 'שערי ציון' אין בית המדרש, איז סאך בעסער ווי לער� ען 'מכל משכ� ות יעקב' פון סיי וועלעכע א� דערע ארט ווי מ'לער� ט.
דער 'אך פרי תבואה' ווען ער האט � אר גע'דרש'� ט ביי א מסיבה לכבוד א ח� וכת בית הכ� סת ובית מדרש האט ער שטארק ארויס געברע� גט דער חשיבות און הייליגקייט אז דאס איז פארבי� דען אויך מיט לימוד התורה. אין יאר תרכ"ט ביי א ח� וכת בית הכ� סת אין 'גאווא' (א שטעטל ווי � כדו הגה"ק דער 'שערי הישר' מליסקא זצוק"ל הי"ד האט משמש געוועהן ברב� ות פאר עטליכע יאר) האט דער ליסקא רב געזאגט (געדרוקט אין ספה"ק הישר והטוב ח"ב דף תיח) "...גערעכט אז מצות בית הכ� סת האט גאר א גרויסע ע� ין, אבער ס'� אך מער ווי דעם, דאס איז וויבאלד דער תורה און תפלה וואס מ'לער� ט און מ'דאווע� ט אי� עם בית הכ� סת איז סאך מער חשוב'ער ווי דער בית הכ� סת זעלבסט, וויבאלד דער בית הכ� סת איז דער פלאץ ווי מ'מאכט דער הכ� ה צו דעם מצוה, און הכ� ה למצוה איז גרעסער אין חשיבות ווי דער מצוה זעלבסט..."
אין א דרשה אין ישוב 'אדאן' צום ח� וכת בית הכ� סת האט דער ליסקא רב ארויסגעברע� גט דער � קודה אביסעל שטערקער, זאגע� דיג בתוך דבריו: "...אוהב ה' שערי ציון שערים המצויי� ים בהלכה, דער תורה וואס מ'לער� ט אין בתי כ� סיות ובתי מדרשות איז פיל חשוב'ער 'מכל משכ� ות יעקב' פון דער עצם בויען פון דער בתי כ� סיות ובתי מדרשות זעלבסט, ווייל הגם דאס בויען א בית הכ� סת איז א געוואלדיגע גרויסע מצוה ווייל דאס איז 'כאילו ב� ה אחת מחורבות ירושלים, בכלל איז דאס א מקדש מעט, מכל מקום דער עיקר תפקיד דערפון איז כדי צו קע� ען מקיים זיין די הת� הגות פון דעם בית הכ� סת ובית המדרש דורך � ישט רעדן קיין שיחות חולין און דברים בטלים ווען מ'געפו� ט אין איהר, � אר זיך אויפירען באימה וביראה, און אט דאס איז פיל חשוב'ער ווי דעם בויען זעלבסט, ממילא ווען אידן בויען טאקע א בית הכ� סת און א בית המדרש דארף מען אויף זיך מקבל זיין אלע די� ים וואס זע� ען � וגע, אין וועגן דעם איז דער מ� הג ישראל ביים מח� ך זיין א בית הכ� סת, בא� ייט מען דאס גלייך מיט תורה ותפלה אי� איי� עם, ווייל דוקא דורך זיי ביידע, תורה ותפלה, מיט דעם ווערט � שלם דאס בויען פון דער בית הכ� סת ובית המדרש".
אמאל האט דער ליסקא רב מעורר געוועהן אז יעדער איי� ער זאל זעהן צו מאכען דאס בית הכ� סת און בית המדרש פאר א קבועות, � ישט סתם אז עס זאל אויס זעהן ווי א עראי'דיגע זאך. און מיט דעם ערקלערט דער פסוק 'מה טובו אהליך יעקב משכ� ותיך ישראל', די פשוטי עם גייען טאקע אין בית הכ� סת און בית המדרש בדרך עראי בבחי� ת 'אהליך יעקב', אהל איז עראי, יעקב איז די פשוטי עם, איז מה טובו אויך גא� ץ גוט, אבער סאך בעסער איז 'משכ� ותיך ישראל' ווי די חשובי ישראל טוהן, וואס מאכען די בתי כ� סיות ובתי מדרשות פאר א דירת קבע.
*
דער ליסקא רב זייע� דיג א � אה דורש ו� אה מקיים האט זעלבסט זיך אריין געלייגט ראשו ורובו אי� עם ע� ין פון בויען און מח� ך זיין א בית הכ� סת אין 'ליסקא' זעלבסט.
אין שטאט ליסקא איז געוועהן דער גרויסע שטאטישע בית הכ� סת ווי דער המון עם האבן געדאווע� ט. דעם בית הכ� סת האבן די ערשטע תושבים מח� ך געוועהן ערגעץ ווען אין די א� הייב ת"ק יארן. דער � וסח התפלה איז אלעס געוועהן אויף � וסח אשכ� ז ווי אין רוב שטעט אין או� גארן בימים ההם.
שפעטער ווען הגה"ק מליסקא זי"ע האט חתו� ה געהאט קיין ליסקא האט ער אויך געדאווע� ט אין דעם בית הכ� סת. טלית ותפילין האט ער א� געטוהן ביי זיך אי� דערהיים און אזוי געגא� גען צום בית הכ� סת דאווע� ען. יארן שפעטער ווען ער האט שוין געהאט זיין אייגע� ע בית המדרש � עבן ביתו � אוה קודש איז דאס � ישט געוועהן אזא רבותא, דער חידוש איז אז ער האט זיך שוין אזוי געפירט אזוי אלס יו� גערמאן, אפילו דער בית הכ� סת איז געוועהן היפשט א מהלך צו גיין.
ווי אויך געלער� ט בחברותא אי� איי� עם מיט הגה"ק רבי מ� חם א"ש אבד"ק או� גוואר, וועלעכע איז געוועהן א איידעם ביי איי� ער פון די � גידים אין שטאט ליסקא, צוזאמען האבן זיי פארברע� גט אין תורה לער� ע� דיג אין דער עזרת � שים פון דעם בית הכ� סת. יארן שפעטער ווען דער ליסקא רב האט מספיד געוועהן רבי מ� חם א"ש האט ער געוויזען צום מזרחית צפו� ית ווי� קעל פו� עם בית הכ� סת, זאגע� דיג: "דא האט דער גרויסע צדיק אויסגעגאסען זיין הארץ מיט טרערען פאר'ן הייליגע באשעפער".
*
אלץ ליסקא רב האט דער 'אך פרי תבואה' געדאווע� ט אין זיין אייגען בית המדרש, אבער ימים טובים איז ער יא געגא� גען דאווע� ען אי� עם שטאטישע בית הכ� סת ווייל ער האט געוואלט זיך אומקוקן אויף ב� י קהילתו און זען אז אפילו במועדים לשמחה וחגים וזמ� ים לששון זאל מען זיך האלטן ערליך.
ווען דער 'אך פרי תבואה' האט געדאווע� ט יום טוב אין שטאטישע בית הכ� סת ווי מען האט געדאווע� ט ב� וסח אשכ� ז ווי אויבן דערמא� ט, בכל זאת האט ער מש� ה געוועהן דעמאלס און געדאווע� ט � וסח ספרד. איין יום טוב צופרי האט דער 'אך פרי תבואה' געזאגט פאר זיין איידעם הגה"ק רבי יוזפא געלדבערגער זצ"ל: "זעה � אר, איך האב קיין מ� וחה � ישט פון דאס וואס איך בין מש� ה דער סדר אין בית הכ� סת פון � וסח אשכ� ז וואס די זק� ים פאר מיר האבן קובע געוועהן, אויף � וסח ספרד". אפילו ער איז בכלל � ישט געוועהן באקוועם מיט דער פאקט אז ער טוישט די � וסח, האט ער זיך � ישט צוריק געהאלטן אין ווייטער געדאווע� ט � וסח ספרד אי� עם בית הכ� סת. אויסער צוויי זאכען האט יא געטוהן ב� וסח אשכ� ז, דער סדר עבודה יום כיפור האט ער געזאגט ב� וסח אשכ� ז, ווי אויך די � ע� ועים מיטן לולב ווען ער האט געשאקעלט אין בית הכ� סת איז דאס אויך געוועהן אויפן סדר פון � וסח אשכ� ז. די סיבה פארוואס די צוויי זאכען האט ער יא געטוהן אויף � וסח אשכ� ז איז געוועהן וויבאלד ער האט � ישט געוואלט מבלבל זיין די פשוטי עם אויב גייט ער מש� ה זיין פון דעם וואס זיי זע� ען געוועהן געוואוי� ט צו טוהן.
דא אין דעם בית הכ� סת האט דער ליסקא רב אראפגעלייגט זיין גרויסע עבודה ראש הש� ה און יום כיפור, זיין באקא� טע פלאם פייערדיגע 'תקיעת שופר' און 'כל � דרי' דרשות. וכמ� הגו איז ער געבליבען גא� ץ יום כיפור ביי� אכט אי� עם בית הכ� סת, ווי ער האט געזאגט אי� איי� עם מיטן עולם די שיר היחוד און גא� ץ ספר תהלים און פאר א קורצע צייט זיך געלייגט שלאפען אויף די ערד פו� עם בית הכ� סת.
אמאל מוצאי יום כיפור האט דער 'אך פרי תבואה' געזאגט אז ער איז � ישט מרגיש אין יום כיפור דעם 'וע� ית את � פשותיכם', זאגע� דיג דערביי: "אזוי ווי איך בין אריין אין בית הכ� סת אן קיין שום תאות אכילה אזוי אויך ביים ארויסגיין פון בית הכ� סת גיי איך ארויס אן קיין שום תאות אכילה".
איין הושע� א רבה אי� דערפרי האט זיך איי� ער פון די חסידים געקומען צום אך פרי תבואה אויסוויי� עדיג זיין הארץ איבער זיין חטאים, זאגט איהם דער 'ליסקא רב': "זארג זיך � ישט, האב קיין מורא, זאלסט זיך גוט איי� הערען צו מיין דרשה וואס איך וועל שפעטער דרש'ע� ען אין בית הכ� סת, און דעמאלס קען איך דיר צוזאגען אז עס וועט דיר גאר� ישט פאסירען".
עס איז געוועהן אין דעם בית הכ� סת ווען דער 'אך פרי תבואה' האט געהערט די מלאכים זי� גען שירה, אזוי האט ער אליי� ס פארציילט, צוגעבע� דיג: אז מ'זאל וויסען אז דאס גא� צע � עמ� ט איין רגע, אויב מען איז זוכה דערצו.
*
אין יאר תרל"ג אויפן פארלא� ג פון דער 'אך פרי תבואה' האט מען צו� עמען די שול, כדי מען זאל קע� ען אויפבויען א גרעסערע שול. ווי פריער דערמא� ט פלעגט דער 'אך פרי תבואה' � ישט ארויס טרעטן גא� ץ יום כיפור פון דער בית הכ� סת ווי אויך זיך געלייגט דארט שלאפען אויף דער ערד פאר א קורצע צייט, על כן יע� עם יום כיפור פון יאר תרל"ד וואס דאס � ייע שול איז � אכ� ישט געוועהן פארע� דיגט האט ער געטוהן דאס זעלביגע אין זיין אייגע� עם בית מדרש כאטש דאס איז געוועהן הארט � עבן זיין הויז, און בכלל ווי באלד דער בית הכ� סת איז געוועהן איי� געווארפען האט מען אלע ימים טובים'דיגע תפילות געדאווע� ט אי� עם 'אך פרי תבואה'ס בית המדרש.
[דעם 'אך פרי תבואה'ס אייגע� ע בית מדרש האט ה� גיד מו"ה יהודה הלוי הוראוויץ ז"ל פון ליסקא, וועמען דער 'אך פרי תבואה' האט בא'טיטולט 'הרב� י היקר ירא שמים', געלאזט בויען. שפעטער ווען דער גביר איז � פטר געווארען י"ב שבט פון תרכ"ח, האט דער 'אך פרי תבואה' געהאלטן אויף איהם א שטארקע הספד.
איידער דער לוי', האט דער 'אך פרי תבואה' באפוילען אז מען זאל אריין ברע� גען דעם ארון אי� עם בית המדרש, כאטש עס איז געוועהן א גרויסע טירחה, וויבאלד מען האט עס געדארפט אריין ברע� גען דורך דער חצר. דער 'אך פרי תבואה האט דאס געטוהן וויל ער האט אים זייער ליב געהאט. דער � פטר האט מען טאקע אריי� געברע� גט אין בית המדרש און דאן האט דער 'אך פרי תבואה' געזאגט זיין הספד.
דער 'אך פרי תבואה' האט א� געהויבען זיין הספד דערמא� ע� דיג די גמרא אין מסכת יומא, אז רבי� ו הקדוש האט געזאגט 'ובמקומך יושיבוך ומשלך ית� ו לך' [--אין דיין ארט וועט מען דיך זעצן, און פון דיי� ס וועט מען דיר געבן], האט דער 'אך פרי תבואה' געזאגט: "וויבאלד דער � פטר האט זיך משתדל געוועהן צו בויען דעם בית המדרש דעריבער האט ער זוכה געוועהן אז מען זאל אים דארט מספיד זיין". דער הספד איז געדרוקט אין ספה"ק הישר והטוב].
דער � ייע שטאטישע בית הכ� סת וואס דער 'אך פרי תבואה' האט געלאזט אויפבויען פון דאס� יי, האט ער געבויעט עס זאל זיין גע� ו� ג גרויס אז עס זאל קע� ען אריי� � עמען אין זוך איבער 500 מע� טשען, ווי אויך א גאלעריא אויבן פאר די עזרת � שים.
דאס איי� ווארפען פון דער אלטער און דאס צוריק אויפבויען פון דער � ייע שול איז געוועהן אי� עם לעצטן יאר פו� עם 'אך פרי תבואה', עס איז איהם געגא� גען ב� פשו צו ע� דיקן די שול. ער זעלבסט האט זיך געגעבען אמאל א כאפ ארויס אז איי� ע פון די סיבות וואס ער וויל � אך לעבן איז, כדי צו ע� דיגן בויען די שול.
ליידער האט ער � ישט זוכה געוועהן צו ע� דיגן דער שול אי� גא� צען פארטיג, אבער ווי ווייט עס איז אים א� געגעגא� גען דאס מח� ך צו זיין, קען מען זעהן פון דעם דעם וואס ממש פאר זיין פטירה, ער איז � סתלק געווארען די� סטאג פרשת עקב, דער מוצאי שבת פ' ואתח� ן איידער דער הסתלקות, האט ער באפוילן פאר זיין געטרייע גבאי און קוויטל שרייבער הרב� י מו"ה אברהם ביר� בוים ז"ל פון שאראש-פאטיק (וואס איז � אך געוועהן דער גבאי ביים 'ישמח משה') ער זאל שרייבן כתב-המלצות פאר עטליכע קהילות אז זיי זאלן שיקן געלט צו קע� ען ע� דיגן בויען די שול וואס ער האט א� געהויבן צו בויען.
דער 'אך פרי תבואה' האט אים פאראויסגעזאגט דער � וסח און רבי אברהם גבאי האט געשריבען. דער� אך טראץ זיין שוואכקייט איז ער אראפ פון זיין בעט, זיך געזעצט צום טיש און או� טערגעשריבען אויף צוויי המלצות.
אויף איי� ער פון די המלצות איז געשטא� ען: "...גלוי וידוע שלא לכבודי עשיתי ולא לכבוד בית אבא (צואווארפן די אלטע שול, און אויפבויען די � ייע) רק בלתי לה' לבדו, ע"כ הוא מבקש לסייע להביא הב� ין לידי גמר שלא יתחלל ח"ו על ידו. א"ד ידידכם המצפה לראותכם מאפילה לאורה וכו'...
אויך אין זיין צוואה האט ער געשריבען ב� וגע די כסא הרב� ות און די שול: "...רק הביהמ"ד לא יהי' רשות לשום אדם לש� ותו מקדושה לחול ח"ו וכו'... ויהיה אחד מב� יי ראש ומ� היג דהיי� ו להשגיח לכל דבר הצריך וכו' כדי שיהיה מוכן לתורה ולתפלה וכו'.
*
דער שול איז � תח� ך געווארען ערשט שפעטער � אך דער פטירה פון מרן הגה"ק בעל 'אך פרי תבואה' מליסקא זי"ע ביום י"ד אב ש� ת תרל"ד ווען זיין איידעם כ"ק מרן ה'טל חיים' זי"ע האט איבערגע� ומען דער � זר ה� שיאות והרב� ות פון ליסקא דער 'טל חיים' האט צום מערסט� ס שוין געדאווע� ט אי� עם חסידישען בית מדרש, אבער ווייטער געהאלטן די תקיעת שופר און כל � דרי דרשות, שבת הגדול און שבת שובה דרשות. אזוי אויך שפעטער ביי זיין זוהן כ"ק מרן 'שערי הישר' זי"ע הי"ד, וועלעכע האט ממשיך געוועהן צו האלטן דרשות אין דעם שול זייע� דיג מרא דאתרא, ווי אויך געדאווע� ט די מוספים פון ראש הש� ה אין יום כיפור אין דעם שול.
*
היות אין די לעצטע עטליכע יאר איז געווארען סאך גרי� גער פאר קהילות בישראל צוריק אויפצובויען און אויפרישען, ווי אויך טייל מאל צוריק באקומען רשות הבעלות פון הייליגע ערטער או� טער די אייגע� ע הא� ט, אז עס זאל � ישט ווערן אי� גא� צען פאר� יכטעט. וואס ווי פארשטייט זיך קאסט די סארט פראיעקטן א הון תועפות, וויבאלד אפילו מען באקומט צוריק די בתי מדרשים און שוהל'ן או� טער די אייגע� ע רשות ווערן זיי דאך � ישט גע� וצט פאר טאג טעגליכע געברויך, איז אלעמאל געוועהן די חוות דעת קדשו פון כ"ק אדמו"ר מליסקא הגה"צ רבי צבי הירש פריעדלא� דער שליט"א אז מ'זאל � ישט אריי� גיסן אזוי פיל אידישע געלטער אין פלעצער וואס די רשעים האבן חרוב געמאכט, עס זאל � ישט זיין בבחי� ת רצחת וגם ירשת.
מיט עטליכע יאר צוריק האט זיך געמאכט א געלעג� הייט אז הר"ר פ� חס עזרא פריעדלא� דער שליט"א בן האדמו"ר מליסקא שליט"א דער באקא� טער פיגור אין הויעכע רא� גיגע רעגירו� גס א� שטאלטן, ווען ר' עזרא האט פארשאפט דעם קא� גרעסיא� אלן גאלד מעדאל לכבודו פון דער באקא� טער חסיד שבאומות העולם ראול וואלע� בערג וואס האט געראטעוועט איבער 100,000 או� גארישע אידן , איז ער געקומען דעמאלס אין בארירו� ג מיט דער או� גארישע אמבאסאדער און פארהא� דעלט מיט די או� גארישע רעגירו� ג, און צו דעם 70'סטע יארצייט פון דעפארטאציע פון די אוגארישע אידישע באפעלקערו� ג האט דער או� גארישע רעגירו� ג און צוזאמע� הא� ג מיט יוראפעשיע יו� יאן אוועק געשטעלט א ספיצעלע קאסע צו פרעזעווירען אידישע היסטורישע ערטער אין או� גארן.
ווי ר' עזרא גיבט איבער האט ער באשלאסען ער וויל � ישט אז דער פראיעקט זאל זיך געפירט ווערן פון טויזע� טער מייל אוועק, האט דער או� גארישער אמבאסדאר איבערגעגעבן פאר האדמו"ר מליסקא שליט"א זייע� דיק ביי אויף א באזוך אין בארא פארק אז די שלוחי חב"ד וועלעכע זע� ען א� ערקע� ט עמ� טליך אין גא� ץ או� גארען, וואס פאר זיי איז דאס סאך גרי� גער זייע� דיק קבועם על מקומם אין או� גארן און פירען שוין אן � אך א� דערע פראיעקטן אין או� גארן. דער עצה איז שטארק געפאלען פאר'ן ליסקא רבי וואס האט אויך ה� אה געהאט אז א היימשע קערפערשאפט וועט זיך מטפל זיין מיט מקום אבותיו הקדושים זי"ע, וכך הוה. און אין דעם געלעג� הייט וויל זיך טאקע 'קהל עטרת צבי ליסקא' העומד תחת � שיאותו פון האדמו"ר מליסקא שליט"א און 'איגוד � כדי ליסקא רבותי� ו הקדושים לבית ליסקא' אויסדריקן א אות הכרת הטוב פאר הרב שלמה קאוואטש שליט"א וואס ער איז געשטא� ען דורכאויס די גא� צע פראיעקט מיט געטריישאפט להחזיר עטרה ליוש� ה. היות אין די לעצטע עטליכע יאר איז געווארען סאך גרי� גער פאר קהילות בישראל צוריק אויפצובויען און אויפרישען, ווי אויך טייל מאל צוריק באקומען רשות הבעלות פון הייליגע ערטער או� טער די אייגע� ע הא� ט, אז עס זאל � ישט ווערן אי� גא� צען פאר� יכטעט. וואס ווי פארשטייט זיך קאסט די סארט פראיעקטן א הון תועפות, וויבאלד אפילו מען באקומט צוריק די בתי מדרשים און שוהל'ן או� טער די אייגע� ע רשות ווערן זיי דאך � ישט גע� וצט פאר טאג טעגליכע געברויך, איז אלעמאל געוועהן געוועהן די חוות דעת קדשו פון כ"ק אדמו"ר מליסקא הגה"צ רבי צבי הירש פריעדלא� דער שליט"א אז מ'זאל � ישט אריי� גיסן אזוי פיל אידישע געלטער אין פלעצער וואס די רשעים האבן חרוב געמאכט, עס זאל � ישט זיין בבחי� ת רצחת וגם ירשת.
מיט עטליכע יאר צוריק האט זיך געמאכט א געלעג� הייט אז הר"ר פ� חס עזרא פריעדלא� דער שליט"א בן האדמו"ר מליסקא שליט"א דער באקא� טער פיגור אין הויעכע רא� גיגע רעגירו� גס א� שטאלטן, ווען ר' עזרא האט פארשאפט דעם קא� גרעסיא� אלן גאלד מעדאל לכבודו פון דער באקא� טער חסיד שבאומות העולם ראול וואלע� בערג וואס האט געראטעוועט איבער 100,000 או� גארישע אידן , איז ער געקומען דעמאלס אין בארירו� ג מיט דער או� גארישע אמבאסאדער און פארהא� דעלט מיט די או� גארישע רעגירו� ג, און צו דעם 70'סטע יארצייט פון דעפארטאציע פון די אוגארישע אידישע באפעלקערו� ג האט דער או� גארישע רעגירו� ג און צוזאמע� הא� ג מיט יוראפעשיע יו� יאן אוועק געשטעלט א ספיצעלע קאסע צו פרעזעווירען אידישע היסטורישע ערטער אין או� גארן.
ווי ר' עזרא גיבט איבער האט ער באשלאסען ער וויל � ישט אז דער פראיעקט זאל זיך געפירט ווערן פון טויזע� טער מייל אוועק, האט דער או� גארישער אמבאסדאר איבערגעגעבן פאר האדמו"ר מליסקא שליט"א זייע� דיק ביי אויף א באזוך אין בארא פארק אז די שלוחי חב"ד וועלעכע זע� ען א� ערקע� ט עמ� טליך אין גא� ץ או� גארען, וואס פאר זיי איז דאס סאך גרי� גער זייע� דיק קבועם על מקומם אין או� גארן און פירען שוין אן � אך א� דערע פראיעקטן אין או� גארן. דער עצה איז שטארק געפאלען פאר'ן ליסקא רבי וואס האט אויך ה� אה געהאט אז א היימשע קערפערשאפט וועט זיך מטפל זיין מיט מקום אבותיו הקדושים זי"ע, וכך הוה. און אין דעם געלעג� הייט וויל זיך טאקע 'קהל עטרת צבי ליסקא' העומד תחת � שיאותו פון האדמו"ר מליסקא שליט"א און 'איגוד � כדי ליסקא רבותי� ו הקדושים לבית ליסקא' אויסדריקן א אות הכרת הטוב פאר הרב שלמה קאוואטש שליט"א וואס ער איז געשטא� ען דורכאויס די גא� צע פראיעקט מיט געטריישאפט להחזיר עטרה ליוש� ה.
די שול אין ליסקא געבויט געווארען דורך הרב הקדוש בעל אך פרי תבואה מליסקא זי"ע ווערט געראטעוועט דורך עסק� י ק"ק ליסקא אין אמעריקע, להחזיר עטרה ליוש� ה
לכבוד יומא דהילולא-של אותו צדיק, מייסד החסידות באו� גארן - י"ד אב תרל"ד לפ"ק
ליסקא, או� גארן. אט אין די שטעטל האט זיך א� געהויבן חסידות אין או� גארן. פון דא האט די אור פון חסידות זיך פארשפרייט ביז עס האט באלאכטן גא� ץ או� גארן און געשא� קען די אור החסידות פאר או� זערע זיידעס.
די שיי� קייט פון ליסקא איז געווען דאס הייליגע שול וואס דער ראש השושלת, דער הייליגער רבי ר' הערשעלע ליסקער זי"ע בעל אך פרי תבואה האט געבויעט. ביז אין די שפעטע תש"כ יארן ווילא� ג עס האבן � אך געוואוי� ט אידן ליסקא איז דער הייליגער שול געשטא� ען עומד על תילה. הרה"ח ר' עוזר דוב ראטה ע"ה וועלעכע איז געוועהן דער לעצטע געבליבע� ע איד וואס האט געוואוי� ט אין ליסקא האט געשריבען צו דער פריעדיגע רבי, כ"ק אדמו"ר רבי יוזפא זצ"ל מליסקא אין תשכ"ט אז ער ווערט שוין עלטער און קען שוין � ישט בלייבן אין ליסקא, און ער ציעט זיך אריבער צו א מושב זק� ים אין בודאפעסט. פון דא� עט אין ווייטער איז דער שול ליידער געווארען ארויס בא� וץ רח"ל. צוביסלעך האבן די או� גארישער חרוב געמאכט דאס הייליגע ארט, ביז אין יאר תשל"ט איז איבערגעבליבען בלויז דער איי� ער 'כותל המזרחי'.
יעצט לכבוד די יארצייט פון הגה"ק יומא דהילולא של רבן של ישראל, ממייסדי החסידות באו� גארן, מרן הגה"ק רבי צבי הירש מליסקא זי"ע בעל אך פרי תבואה, איז פארע� דיגט געווארען דאס פרעזערווירען פון דער איבערגעבליבע� עם 'כותל המזרחי', ווי אויך איז געבויט געווארען א חומה בצורה ארום דעם גא� צען פו� עם ארגי� עלע שול, איבער הויפט איז איבערגעבויעט געווארען דער 'כותל המערבי' וואס איז געוועהן די ארגי� עלע אריי� גא� ג, ווי אויך פע� סטער און א� דערע דעטאלן אין די פו� קטליכע פארמאט פו� עם ארגי� עלן שול.
*
"דאס וואס א איד לער� ט אין בית המדרש ווערט � ישט פארגעסן ווערן, וויבאלד דער מקום אין ווי ער לער� ט איז א מקום קדוש" - האט הרה"ק בעל אך פרי תבואה זי"ע � אכגעזאגט בשם ספרים הקדושים ביי א דרשה פאר א ח� וכת בית הכ� סת, זאגע� דיג דערביי - "דאס איז די כוו� ה אי� עם פסוק (תהלים פז ב) אוהב ה' שערי ציון מכל משכ� ות יעקב, אז לער� עדיג אין 'שערי ציון' אין בית המדרש, איז סאך בעסער ווי לער� ען 'מכל משכ� ות יעקב' פון סיי וועלעכע א� דערע ארט ווי מ'לער� ט.
דער 'אך פרי תבואה' ווען ער האט � אר גע'דרש'� ט ביי א מסיבה לכבוד א ח� וכת בית הכ� סת ובית מדרש האט ער שטארק ארויס געברע� גט דער חשיבות און הייליגקייט אז דאס איז פארבי� דען אויך מיט לימוד התורה. אין יאר תרכ"ט ביי א ח� וכת בית הכ� סת אין 'גאווא' (א שטעטל ווי � כדו הגה"ק דער 'שערי הישר' מליסקא זצוק"ל הי"ד האט משמש געוועהן ברב� ות פאר עטליכע יאר) האט דער ליסקא רב געזאגט (געדרוקט אין ספה"ק הישר והטוב ח"ב דף תיח) "...גערעכט אז מצות בית הכ� סת האט גאר א גרויסע ע� ין, אבער ס'� אך מער ווי דעם, דאס איז וויבאלד דער תורה און תפלה וואס מ'לער� ט און מ'דאווע� ט אי� עם בית הכ� סת איז סאך מער חשוב'ער ווי דער בית הכ� סת זעלבסט, וויבאלד דער בית הכ� סת איז דער פלאץ ווי מ'מאכט דער הכ� ה צו דעם מצוה, און הכ� ה למצוה איז גרעסער אין חשיבות ווי דער מצוה זעלבסט..."
אין א דרשה אין ישוב 'אדאן' צום ח� וכת בית הכ� סת האט דער ליסקא רב ארויסגעברע� גט דער � קודה אביסעל שטערקער, זאגע� דיג בתוך דבריו: "...אוהב ה' שערי ציון שערים המצויי� ים בהלכה, דער תורה וואס מ'לער� ט אין בתי כ� סיות ובתי מדרשות איז פיל חשוב'ער 'מכל משכ� ות יעקב' פון דער עצם בויען פון דער בתי כ� סיות ובתי מדרשות זעלבסט, ווייל הגם דאס בויען א בית הכ� סת איז א געוואלדיגע גרויסע מצוה ווייל דאס איז 'כאילו ב� ה אחת מחורבות ירושלים, בכלל איז דאס א מקדש מעט, מכל מקום דער עיקר תפקיד דערפון איז כדי צו קע� ען מקיים זיין די הת� הגות פון דעם בית הכ� סת ובית המדרש דורך � ישט רעדן קיין שיחות חולין און דברים בטלים ווען מ'געפו� ט אין איהר, � אר זיך אויפירען באימה וביראה, און אט דאס איז פיל חשוב'ער ווי דעם בויען זעלבסט, ממילא ווען אידן בויען טאקע א בית הכ� סת און א בית המדרש דארף מען אויף זיך מקבל זיין אלע די� ים וואס זע� ען � וגע, אין וועגן דעם איז דער מ� הג ישראל ביים מח� ך זיין א בית הכ� סת, בא� ייט מען דאס גלייך מיט תורה ותפלה אי� איי� עם, ווייל דוקא דורך זיי ביידע, תורה ותפלה, מיט דעם ווערט � שלם דאס בויען פון דער בית הכ� סת ובית המדרש".
אמאל האט דער ליסקא רב מעורר געוועהן אז יעדער איי� ער זאל זעהן צו מאכען דאס בית הכ� סת און בית המדרש פאר א קבועות, � ישט סתם אז עס זאל אויס זעהן ווי א עראי'דיגע זאך. און מיט דעם ערקלערט דער פסוק 'מה טובו אהליך יעקב משכ� ותיך ישראל', די פשוטי עם גייען טאקע אין בית הכ� סת און בית המדרש בדרך עראי בבחי� ת 'אהליך יעקב', אהל איז עראי, יעקב איז די פשוטי עם, איז מה טובו אויך גא� ץ גוט, אבער סאך בעסער איז 'משכ� ותיך ישראל' ווי די חשובי ישראל טוהן, וואס מאכען די בתי כ� סיות ובתי מדרשות פאר א דירת קבע.
*
דער ליסקא רב זייע� דיג א � אה דורש ו� אה מקיים האט זעלבסט זיך אריין געלייגט ראשו ורובו אי� עם ע� ין פון בויען און מח� ך זיין א בית הכ� סת אין 'ליסקא' זעלבסט.
אין שטאט ליסקא איז געוועהן דער גרויסע שטאטישע בית הכ� סת ווי דער המון עם האבן געדאווע� ט. דעם בית הכ� סת האבן די ערשטע תושבים מח� ך געוועהן ערגעץ ווען אין די א� הייב ת"ק יארן. דער � וסח התפלה איז אלעס געוועהן אויף � וסח אשכ� ז ווי אין רוב שטעט אין או� גארן בימים ההם.
שפעטער ווען הגה"ק מליסקא זי"ע האט חתו� ה געהאט קיין ליסקא האט ער אויך געדאווע� ט אין דעם בית הכ� סת. טלית ותפילין האט ער א� געטוהן ביי זיך אי� דערהיים און אזוי געגא� גען צום בית הכ� סת דאווע� ען. יארן שפעטער ווען ער האט שוין געהאט זיין אייגע� ע בית המדרש � עבן ביתו � אוה קודש איז דאס � ישט געוועהן אזא רבותא, דער חידוש איז אז ער האט זיך שוין אזוי געפירט אזוי אלס יו� גערמאן, אפילו דער בית הכ� סת איז געוועהן היפשט א מהלך צו גיין.
ווי אויך געלער� ט בחברותא אי� איי� עם מיט הגה"ק רבי מ� חם א"ש אבד"ק או� גוואר, וועלעכע איז געוועהן א איידעם ביי איי� ער פון די � גידים אין שטאט ליסקא, צוזאמען האבן זיי פארברע� גט אין תורה לער� ע� דיג אין דער עזרת � שים פון דעם בית הכ� סת. יארן שפעטער ווען דער ליסקא רב האט מספיד געוועהן רבי מ� חם א"ש האט ער געוויזען צום מזרחית צפו� ית ווי� קעל פו� עם בית הכ� סת, זאגע� דיג: "דא האט דער גרויסע צדיק אויסגעגאסען זיין הארץ מיט טרערען פאר'ן הייליגע באשעפער".
*
אלץ ליסקא רב האט דער 'אך פרי תבואה' געדאווע� ט אין זיין אייגען בית המדרש, אבער ימים טובים איז ער יא געגא� גען דאווע� ען אי� עם שטאטישע בית הכ� סת ווייל ער האט געוואלט זיך אומקוקן אויף ב� י קהילתו און זען אז אפילו במועדים לשמחה וחגים וזמ� ים לששון זאל מען זיך האלטן ערליך.
ווען דער 'אך פרי תבואה' האט געדאווע� ט יום טוב אין שטאטישע בית הכ� סת ווי מען האט געדאווע� ט ב� וסח אשכ� ז ווי אויבן דערמא� ט, בכל זאת האט ער מש� ה געוועהן דעמאלס און געדאווע� ט � וסח ספרד. איין יום טוב צופרי האט דער 'אך פרי תבואה' געזאגט פאר זיין איידעם הגה"ק רבי יוזפא געלדבערגער זצ"ל: "זעה � אר, איך האב קיין מ� וחה � ישט פון דאס וואס איך בין מש� ה דער סדר אין בית הכ� סת פון � וסח אשכ� ז וואס די זק� ים פאר מיר האבן קובע געוועהן, אויף � וסח ספרד". אפילו ער איז בכלל � ישט געוועהן באקוועם מיט דער פאקט אז ער טוישט די � וסח, האט ער זיך � ישט צוריק געהאלטן אין ווייטער געדאווע� ט � וסח ספרד אי� עם בית הכ� סת. אויסער צוויי זאכען האט יא געטוהן ב� וסח אשכ� ז, דער סדר עבודה יום כיפור האט ער געזאגט ב� וסח אשכ� ז, ווי אויך די � ע� ועים מיטן לולב ווען ער האט געשאקעלט אין בית הכ� סת איז דאס אויך געוועהן אויפן סדר פון � וסח אשכ� ז. די סיבה פארוואס די צוויי זאכען האט ער יא געטוהן אויף � וסח אשכ� ז איז געוועהן וויבאלד ער האט � ישט געוואלט מבלבל זיין די פשוטי עם אויב גייט ער מש� ה זיין פון דעם וואס זיי זע� ען געוועהן געוואוי� ט צו טוהן.
דא אין דעם בית הכ� סת האט דער ליסקא רב אראפגעלייגט זיין גרויסע עבודה ראש הש� ה און יום כיפור, זיין באקא� טע פלאם פייערדיגע 'תקיעת שופר' און 'כל � דרי' דרשות. וכמ� הגו איז ער געבליבען גא� ץ יום כיפור ביי� אכט אי� עם בית הכ� סת, ווי ער האט געזאגט אי� איי� עם מיטן עולם די שיר היחוד און גא� ץ ספר תהלים און פאר א קורצע צייט זיך געלייגט שלאפען אויף די ערד פו� עם בית הכ� סת.
אמאל מוצאי יום כיפור האט דער 'אך פרי תבואה' געזאגט אז ער איז � ישט מרגיש אין יום כיפור דעם 'וע� ית את � פשותיכם', זאגע� דיג דערביי: "אזוי ווי איך בין אריין אין בית הכ� סת אן קיין שום תאות אכילה אזוי אויך ביים ארויסגיין פון בית הכ� סת גיי איך ארויס אן קיין שום תאות אכילה".
איין הושע� א רבה אי� דערפרי האט זיך איי� ער פון די חסידים געקומען צום אך פרי תבואה אויסוויי� עדיג זיין הארץ איבער זיין חטאים, זאגט איהם דער 'ליסקא רב': "זארג זיך � ישט, האב קיין מורא, זאלסט זיך גוט איי� הערען צו מיין דרשה וואס איך וועל שפעטער דרש'ע� ען אין בית הכ� סת, און דעמאלס קען איך דיר צוזאגען אז עס וועט דיר גאר� ישט פאסירען".
עס איז געוועהן אין דעם בית הכ� סת ווען דער 'אך פרי תבואה' האט געהערט די מלאכים זי� גען שירה, אזוי האט ער אליי� ס פארציילט, צוגעבע� דיג: אז מ'זאל וויסען אז דאס גא� צע � עמ� ט איין רגע, אויב מען איז זוכה דערצו.
*
אין יאר תרל"ג אויפן פארלא� ג פון דער 'אך פרי תבואה' האט מען צו� עמען די שול, כדי מען זאל קע� ען אויפבויען א גרעסערע שול. ווי פריער דערמא� ט פלעגט דער 'אך פרי תבואה' � ישט ארויס טרעטן גא� ץ יום כיפור פון דער בית הכ� סת ווי אויך זיך געלייגט דארט שלאפען אויף דער ערד פאר א קורצע צייט, על כן יע� עם יום כיפור פון יאר תרל"ד וואס דאס � ייע שול איז � אכ� ישט געוועהן פארע� דיגט האט ער געטוהן דאס זעלביגע אין זיין אייגע� עם בית מדרש כאטש דאס איז געוועהן הארט � עבן זיין הויז, און בכלל ווי באלד דער בית הכ� סת איז געוועהן איי� געווארפען האט מען אלע ימים טובים'דיגע תפילות געדאווע� ט אי� עם 'אך פרי תבואה'ס בית המדרש.
[דעם 'אך פרי תבואה'ס אייגע� ע בית מדרש האט ה� גיד מו"ה יהודה הלוי הוראוויץ ז"ל פון ליסקא, וועמען דער 'אך פרי תבואה' האט בא'טיטולט 'הרב� י היקר ירא שמים', געלאזט בויען. שפעטער ווען דער גביר איז � פטר געווארען י"ב שבט פון תרכ"ח, האט דער 'אך פרי תבואה' געהאלטן אויף איהם א שטארקע הספד.
איידער דער לוי', האט דער 'אך פרי תבואה' באפוילען אז מען זאל אריין ברע� גען דעם ארון אי� עם בית המדרש, כאטש עס איז געוועהן א גרויסע טירחה, וויבאלד מען האט עס געדארפט אריין ברע� גען דורך דער חצר. דער 'אך פרי תבואה האט דאס געטוהן וויל ער האט אים זייער ליב געהאט. דער � פטר האט מען טאקע אריי� געברע� גט אין בית המדרש און דאן האט דער 'אך פרי תבואה' געזאגט זיין הספד.
דער 'אך פרי תבואה' האט א� געהויבען זיין הספד דערמא� ע� דיג די גמרא אין מסכת יומא, אז רבי� ו הקדוש האט געזאגט 'ובמקומך יושיבוך ומשלך ית� ו לך' [--אין דיין ארט וועט מען דיך זעצן, און פון דיי� ס וועט מען דיר געבן], האט דער 'אך פרי תבואה' געזאגט: "וויבאלד דער � פטר האט זיך משתדל געוועהן צו בויען דעם בית המדרש דעריבער האט ער זוכה געוועהן אז מען זאל אים דארט מספיד זיין". דער הספד איז געדרוקט אין ספה"ק הישר והטוב].
דער � ייע שטאטישע בית הכ� סת וואס דער 'אך פרי תבואה' האט געלאזט אויפבויען פון דאס� יי, האט ער געבויעט עס זאל זיין גע� ו� ג גרויס אז עס זאל קע� ען אריי� � עמען אין זוך איבער 500 מע� טשען, ווי אויך א גאלעריא אויבן פאר די עזרת � שים.
דאס איי� ווארפען פון דער אלטער און דאס צוריק אויפבויען פון דער � ייע שול איז געוועהן אי� עם לעצטן יאר פו� עם 'אך פרי תבואה', עס איז איהם געגא� גען ב� פשו צו ע� דיקן די שול. ער זעלבסט האט זיך געגעבען אמאל א כאפ ארויס אז איי� ע פון די סיבות וואס ער וויל � אך לעבן איז, כדי צו ע� דיגן בויען די שול.
ליידער האט ער � ישט זוכה געוועהן צו ע� דיגן דער שול אי� גא� צען פארטיג, אבער ווי ווייט עס איז אים א� געגעגא� גען דאס מח� ך צו זיין, קען מען זעהן פון דעם דעם וואס ממש פאר זיין פטירה, ער איז � סתלק געווארען די� סטאג פרשת עקב, דער מוצאי שבת פ' ואתח� ן איידער דער הסתלקות, האט ער באפוילן פאר זיין געטרייע גבאי און קוויטל שרייבער הרב� י מו"ה אברהם ביר� בוים ז"ל פון שאראש-פאטיק (וואס איז � אך געוועהן דער גבאי ביים 'ישמח משה') ער זאל שרייבן כתב-המלצות פאר עטליכע קהילות אז זיי זאלן שיקן געלט צו קע� ען ע� דיגן בויען די שול וואס ער האט א� געהויבן צו בויען.
דער 'אך פרי תבואה' האט אים פאראויסגעזאגט דער � וסח און רבי אברהם גבאי האט געשריבען. דער� אך טראץ זיין שוואכקייט איז ער אראפ פון זיין בעט, זיך געזעצט צום טיש און או� טערגעשריבען אויף צוויי המלצות.
אויף איי� ער פון די המלצות איז געשטא� ען: "...גלוי וידוע שלא לכבודי עשיתי ולא לכבוד בית אבא (צואווארפן די אלטע שול, און אויפבויען די � ייע) רק בלתי לה' לבדו, ע"כ הוא מבקש לסייע להביא הב� ין לידי גמר שלא יתחלל ח"ו על ידו. א"ד ידידכם המצפה לראותכם מאפילה לאורה וכו'...
אויך אין זיין צוואה האט ער געשריבען ב� וגע די כסא הרב� ות און די שול: "...רק הביהמ"ד לא יהי' רשות לשום אדם לש� ותו מקדושה לחול ח"ו וכו'... ויהיה אחד מב� יי ראש ומ� היג דהיי� ו להשגיח לכל דבר הצריך וכו' כדי שיהיה מוכן לתורה ולתפלה וכו'.
*
דער שול איז � תח� ך געווארען ערשט שפעטער � אך דער פטירה פון מרן הגה"ק בעל 'אך פרי תבואה' מליסקא זי"ע ביום י"ד אב ש� ת תרל"ד ווען זיין איידעם כ"ק מרן ה'טל חיים' זי"ע האט איבערגע� ומען דער � זר ה� שיאות והרב� ות פון ליסקא דער 'טל חיים' האט צום מערסט� ס שוין געדאווע� ט אי� עם חסידישען בית מדרש, אבער ווייטער געהאלטן די תקיעת שופר און כל � דרי דרשות, שבת הגדול און שבת שובה דרשות. אזוי אויך שפעטער ביי זיין זוהן כ"ק מרן 'שערי הישר' זי"ע הי"ד, וועלעכע האט ממשיך געוועהן צו האלטן דרשות אין דעם שול זייע� דיג מרא דאתרא, ווי אויך געדאווע� ט די מוספים פון ראש הש� ה אין יום כיפור אין דעם שול.
*
היות אין די לעצטע עטליכע יאר איז געווארען סאך גרי� גער פאר קהילות בישראל צוריק אויפצובויען און אויפרישען, ווי אויך טייל מאל צוריק באקומען רשות הבעלות פון הייליגע ערטער או� טער די אייגע� ע הא� ט, אז עס זאל � ישט ווערן אי� גא� צען פאר� יכטעט. וואס ווי פארשטייט זיך קאסט די סארט פראיעקטן א הון תועפות, וויבאלד אפילו מען באקומט צוריק די בתי מדרשים און שוהל'ן או� טער די אייגע� ע רשות ווערן זיי דאך � ישט גע� וצט פאר טאג טעגליכע געברויך, איז אלעמאל געוועהן די חוות דעת קדשו פון כ"ק אדמו"ר מליסקא הגה"צ רבי צבי הירש פריעדלא� דער שליט"א אז מ'זאל � ישט אריי� גיסן אזוי פיל אידישע געלטער אין פלעצער וואס די רשעים האבן חרוב געמאכט, עס זאל � ישט זיין בבחי� ת רצחת וגם ירשת.
מיט עטליכע יאר צוריק האט זיך געמאכט א געלעג� הייט אז הר"ר פ� חס עזרא פריעדלא� דער שליט"א בן האדמו"ר מליסקא שליט"א דער באקא� טער פיגור אין הויעכע רא� גיגע רעגירו� גס א� שטאלטן, ווען ר' עזרא האט פארשאפט דעם קא� גרעסיא� אלן גאלד מעדאל לכבודו פון דער באקא� טער חסיד שבאומות העולם ראול וואלע� בערג וואס האט געראטעוועט איבער 100,000 או� גארישע אידן , איז ער געקומען דעמאלס אין בארירו� ג מיט דער או� גארישע אמבאסאדער און פארהא� דעלט מיט די או� גארישע רעגירו� ג, און צו דעם 70'סטע יארצייט פון דעפארטאציע פון די אוגארישע אידישע באפעלקערו� ג האט דער או� גארישע רעגירו� ג און צוזאמע� הא� ג מיט יוראפעשיע יו� יאן אוועק געשטעלט א ספיצעלע קאסע צו פרעזעווירען אידישע היסטורישע ערטער אין או� גארן.
ווי ר' עזרא גיבט איבער האט ער באשלאסען ער וויל � ישט אז דער פראיעקט זאל זיך געפירט ווערן פון טויזע� טער מייל אוועק, האט דער או� גארישער אמבאסדאר איבערגעגעבן פאר האדמו"ר מליסקא שליט"א זייע� דיק ביי אויף א באזוך אין בארא פארק אז די שלוחי חב"ד וועלעכע זע� ען א� ערקע� ט עמ� טליך אין גא� ץ או� גארען, וואס פאר זיי איז דאס סאך גרי� גער זייע� דיק קבועם על מקומם אין או� גארן און פירען שוין אן � אך א� דערע פראיעקטן אין או� גארן. דער עצה איז שטארק געפאלען פאר'ן ליסקא רבי וואס האט אויך ה� אה געהאט אז א היימשע קערפערשאפט וועט זיך מטפל זיין מיט מקום אבותיו הקדושים זי"ע, וכך הוה. און אין דעם געלעג� הייט וויל זיך טאקע 'קהל עטרת צבי ליסקא' העומד תחת � שיאותו פון האדמו"ר מליסקא שליט"א און 'איגוד � כדי ליסקא רבותי� ו הקדושים לבית ליסקא' אויסדריקן א אות הכרת הטוב פאר הרב שלמה קאוואטש שליט"א וואס ער איז געשטא� ען דורכאויס די גא� צע פראיעקט מיט געטריישאפט להחזיר עטרה ליוש� ה. היות אין די לעצטע עטליכע יאר איז געווארען סאך גרי� גער פאר קהילות בישראל צוריק אויפצובויען און אויפרישען, ווי אויך טייל מאל צוריק באקומען רשות הבעלות פון הייליגע ערטער או� טער די אייגע� ע הא� ט, אז עס זאל � ישט ווערן אי� גא� צען פאר� יכטעט. וואס ווי פארשטייט זיך קאסט די סארט פראיעקטן א הון תועפות, וויבאלד אפילו מען באקומט צוריק די בתי מדרשים און שוהל'ן או� טער די אייגע� ע רשות ווערן זיי דאך � ישט גע� וצט פאר טאג טעגליכע געברויך, איז אלעמאל געוועהן געוועהן די חוות דעת קדשו פון כ"ק אדמו"ר מליסקא הגה"צ רבי צבי הירש פריעדלא� דער שליט"א אז מ'זאל � ישט אריי� גיסן אזוי פיל אידישע געלטער אין פלעצער וואס די רשעים האבן חרוב געמאכט, עס זאל � ישט זיין בבחי� ת רצחת וגם ירשת.
מיט עטליכע יאר צוריק האט זיך געמאכט א געלעג� הייט אז הר"ר פ� חס עזרא פריעדלא� דער שליט"א בן האדמו"ר מליסקא שליט"א דער באקא� טער פיגור אין הויעכע רא� גיגע רעגירו� גס א� שטאלטן, ווען ר' עזרא האט פארשאפט דעם קא� גרעסיא� אלן גאלד מעדאל לכבודו פון דער באקא� טער חסיד שבאומות העולם ראול וואלע� בערג וואס האט געראטעוועט איבער 100,000 או� גארישע אידן , איז ער געקומען דעמאלס אין בארירו� ג מיט דער או� גארישע אמבאסאדער און פארהא� דעלט מיט די או� גארישע רעגירו� ג, און צו דעם 70'סטע יארצייט פון דעפארטאציע פון די אוגארישע אידישע באפעלקערו� ג האט דער או� גארישע רעגירו� ג און צוזאמע� הא� ג מיט יוראפעשיע יו� יאן אוועק געשטעלט א ספיצעלע קאסע צו פרעזעווירען אידישע היסטורישע ערטער אין או� גארן.
ווי ר' עזרא גיבט איבער האט ער באשלאסען ער וויל � ישט אז דער פראיעקט זאל זיך געפירט ווערן פון טויזע� טער מייל אוועק, האט דער או� גארישער אמבאסדאר איבערגעגעבן פאר האדמו"ר מליסקא שליט"א זייע� דיק ביי אויף א באזוך אין בארא פארק אז די שלוחי חב"ד וועלעכע זע� ען א� ערקע� ט עמ� טליך אין גא� ץ או� גארען, וואס פאר זיי איז דאס סאך גרי� גער זייע� דיק קבועם על מקומם אין או� גארן און פירען שוין אן � אך א� דערע פראיעקטן אין או� גארן. דער עצה איז שטארק געפאלען פאר'ן ליסקא רבי וואס האט אויך ה� אה געהאט אז א היימשע קערפערשאפט וועט זיך מטפל זיין מיט מקום אבותיו הקדושים זי"ע, וכך הוה. און אין דעם געלעג� הייט וויל זיך טאקע 'קהל עטרת צבי ליסקא' העומד תחת � שיאותו פון האדמו"ר מליסקא שליט"א און 'איגוד � כדי ליסקא רבותי� ו הקדושים לבית ליסקא' אויסדריקן א אות הכרת הטוב פאר הרב שלמה קאוואטש שליט"א וואס ער איז געשטא� ען דורכאויס די גא� צע פראיעקט מיט געטריישאפט להחזיר עטרה ליוש� ה.
Download
Links
Tags
